تأملی در کتیبه ها و نقوش مسجد جامع زواره

آثار برجای مانده از هنرهای تزیینی در ابنیه اسامی، مخصوصاً در اماکن مذهبی، نظیر مساجد واجد روحیات منحصر به فرد و ژرفای تجسمی هستند. درواقع مساجد به گنجینه های بی بدیلی از جلوه های هنر اسامی تبدیل شده اند. در تاریخ معماری ایران، معماری عصر سلجوقی از اهمیت ویژه ای برخوردار است. این اهمیت را می توان در تزیینات شاخص این دوره به خصوص انواع کتیبه های به جای مانده از این دوره ارزشمند یافت. بناهای دوره ی سلجوقیان اغلب با آجر تزیین یافته است اما در قسمت هایی از بنا مانند: محراب، کتیبه های گنبدخانه و ایوانها، گچ به دلیل انعطاف بیشتر(نسبت به آجر)، جای گزین گردیده است. یکی از بناهای شاخص دوره ی سلجوقیان از این حیث، مسجد جامع زواره است که در این مقاله با نگاهی به ابعاد تاریخی و محتوایی، بیشتر به قابلیت های گرافیکی کتیبه ها و نقوش آن پرداخته شده است. ه مچنین مقاله ی حاضر به تعمق و وارسی کتیبه ی تاریخ دار مسجد جامع زواره پرداخته و نتیجه ی حاصل آ نکه تاریخ ساخت مسجد جامع زواره برخلاف نظر آندره گدار، 564 هجری قمری است نه 530 هجری قمری. این مهم در گذار از آنالیز گرافیکی کتیبة تاریخی بنا و تأمل در آن حاصل آمده است که نشان از اهمیتِ مستندنگاری در حفظ ارز شهای واقعی یک بنا دارد. با اشاره به این نکته که نگارندگان قالب گرافیکی را به جهت دست یابی به شکل و محتوای کتیبه ها و نقوش به کار برده اند که این امر خصوصیات تزیینی بنا را به وضوح آشکار و امکان قیاس آن را با تزیینات بناهای هم عصر خودو (یا بناهای ادوار دیگر) میسر ساخته است. از سوی دیگر باز زنده سازی بخش های مفقود ه ی کتیبه ها، مجموعه ای جامع از الفبای کوفی مسجد جامع زواره را پدید آورده که این مجموعه در بازسازی بخش های از بین رفته بسیار کارآمد است. عاوه بر آن گرافیک معاصر ایران می تواند با الگو قرار دادن این میراث ارزشمند در یک ایده ی مدرن، آثاری با ارزش های ملی-سنتی خلق نماید.